همه چیز درباره ی روانکارها

روانکارها را در یک نگاه کلی می توان به دو دسته بزرگ روانکارهای خودرو و روانکارهای صنعتی تقسیم کرد. روانکارهای صنعتی نیز به سه دسته عمده روغن‌های صنعتی، گریسها و روانکارهای ویژه دیگر مثل روانکارهای فکاری و … تقسیم می‌شوند.

البته روانکارها را از نظر نوع حالت نیز می توان طبقه‌بندی کرد. که به چهار دسته روان‌کننده‌های گازی، روان‌کننده‌های مایع، گریس‌ها و روان‌کننده‌های جامد تقسیم می‌شوند.

روانکارهای گازی
روانکارهای گازی مثل هوا، هلیوم، بخار مایعات و … در موارد درجه حرارت‌های خیلی بالا و یا پایین‌، سرعت بسیار زیاد و بارکم و یا در مواردی که پرتوهای هسته‌ای در محیط وجود دارند، استفاده می‌شوند. یکی از خصوصیات بسیار مهم روانکارهای گازی اینست که گرانروی آنها با تغییر درجه حرارت تغییر چندانی نمی‌کند و به همین دلیل این روانکارها قادرند در گستره‌ی وسیعی از کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار گیرند. علاوه بر این چون گازها سبک‌تر از مایعات هستند و می‌توان وزن آنها را نادیده گرفت، این موضوع باعث می‌شود در سرعت‌‌های خیلی بالا همچنان جریان آنها آرام و یکنواخت باقی بماند. به همین جهت در یاتاقان‌های با سرعت خیلی زیاد بهتر از روانکارهای مایع عمل می کنند.
روانکارهای گازی اصطکاک کمی دارند، عاری از ناخالصی‌اند و خاصیت سرریزی که در مورد روانکارهای مایع و گریس‌ها پیش می‌آید را ندارند. علاوه بر آن این نوع روانکارها بدلیل سرریز نکردن می‌توانند مواد مطمئنی در صنایع غذایی، داروئی و شیمیایی نیز باشند.
روانکاری اولتراسانتریفیوژها، ماشین‌های ابزار سنگ‌زنی دقیق که با سرعت زیاد کار می‌کنند‌، چرخ مته دندانپزشکی، راکتورهای اتمی، ماشین‌های ریسندگی پرسرعت، توربین‌های گازی، موتور جت و … از جمله موارد کاربرد این دسته از روانکارها هستند.

روانکارهای مایع
مهمترین روانکارهای مایع روغن‌ها هستند که خود به دو دسته بزرگ روغن‌های معدنی و روغن‌های سنتزی تقسیم‌بندی می‌شوند. این نوع روانکارها رایج‌ترین و پرمصرف‌ترین نوع روانکارها هستند. هر دو دسته به نوعی از مشتقات نفت خام به حساب می‌آیند، با این تفاوت که روغن‌های معدنی از انجام یک سری عملیات تفکیک بر روی نفت خام و حداکثر یک واکنش شیمیایی کنترل شده به‌دست می‌آیند درصورتیکه برای تولید روغن‌های سنتزی واکنش‌های شیمیایی کنترل شده بیشتری مورد نیاز است و به همین دلیل قیمت تمام شده روغن‌های سنتزی بیشتر از روغن‌های معدنی خواهد بود. به‌طور کلی روغن‌های معدنی بدلیل کاربرد فراوانی که در تولید روانکارها دارند نسبت به روغن‌های سنتزی، بیشتر تولید می‌شوند. البته قابلیت‌های یک روغن سنتزی بدلیل واکنش‌های مخصوصی که روی آن انجام شده بیشتر از یک روغن‌پایه معدنی است، زیرا روغن‌های کاملاً مناسب به‌طور مصنوعی تولید شده و در طبیعت قابل کشف نیستند.
البته به جز روغن‌های سنتزی و روغن‌هایی که منبع اصلی آنها نفت خام است روغن‌های دیگری نیز وجود دارند که از جانوران، ماهی‌ها و گیاهان به‌دست می‌آیند که روغن‌های طبیعی نام دارند. استفاده از این روغن‌ها به‌عنوان روانکار در گذشته بسیار مرسوم بوده است ولی امروزه نفت خام منبع اصلی تولید روانکارها است. یکی از خصوصیات روغن‌های طبیعی تجزیه بیولوژیکی آسان آنها است که از این لحاظ نسبت به روغن‌های پایه معدنی و سنتزی برتری دارند. این روغن‌ها برای مدت طولانی قابل نگهداری نیستند، ضمن اینکه هزینه‌ی تولید زیادی هم دارند. اما با توجه به محدود بودن منابع نفتی برای تولید انرژی، روغن‌های طبیعی می‌توانند جایگزین مناسبی برای مشتقات نفتی در عرصه تولید روانکار باشند

روغنهای روانکار چه نوع روغنی هستند و چه مشخصاتی دارند؟

روغن های روانساز به طور عمده دارای منشاء نفتی هستند و عمده ترین روانکار مورد استفاده در صنایع هستند. ویژگی های مورد انتظار از روغن های مناسب برای روانکاری به شرح زیر هستند:

دارای گرانروی مناسب و ضریب اصطکاک بسیار کم باشند.

در مقابل حرارت مقاوم باشند و اکسیده نشوند.

خاصیت پاک‌کنندگی مناسب داشته باشند و پس از کار مداوم, تحت تاثیر حرارت زیاد، تشکیل مواد لجنی و رسوبات در لابه لای قطعات ندهند.

دارای شاخص گرانروی بالا باشند.

با ایجاد لایه نازکی از روغن بر روی سطوح متحرکی که با یکدیگر در تماس هستند، از ساییدگی و فرسودگی آنها جلوگیری نمایند.

در حین عملیات ایجاد کف ننمایند.

زنگ‌‌زدگی و خوردگی بر روی قطعات فی ایجاد نکنند.

با قطعات لاستیکی و پلاستیکی سازگاری کامل داشته باشند.

  تفاوت بین روغن های معدنی و سینتتیک در چیست؟

روغن های پایه معدنی(یا نفتی) از پالایش برش روغنی (Lub cut) در پالایشگاه روغن به دست می آیند و در ساخت قسمت عمده روغن های موتور و صنعتی به کار می روند. ولی روغن های سینتتیک محصول فرایند پتروشیمی هستند و معمولا دارای شاخص گرانروی بالاتری نسبت به روغن های معدنی هستند، همچنین این روغن ها مقاومت اکسیداسیون بالاتری نسبت به روغن های معدنی داشته و به این دلیل زمان کارکرد طولانی تری نسبت به روغن های معدنی دارند . درضمن این روغن ها به دلیل شاخص گرانروی بالایی که دارند می توانند در محدوده دمایی وسیعتری مورد استفاده قرار گیرند.

نکته : با وجود اینکه روغن های سینتتیک قیمت بالاتری نسبت به روغن های معدنی دارند ولی در عمل به دلیل زمان کارکرد بسیار طولانی تر این روغن ها ، از نظر اقتصادی نیز سود آور هستند.